โปรซูเมอร์ (Prosumer)

โปรซูเมอร์ (Prosumer)

โปรซูเมอร์ (Prosumer) คือ การผลิตโดยผู้บริโภค (Production by Consumer) ซึ่งในธุรกิจไฟฟ้าจะหมายถึงการผลิตไฟฟ้าโดยบุคคลหรือนิติบุคคลที่เป็นผู้ใช้ไฟฟ้า (ผู้บริโภค) เพื่อใช้เองหรือจำหน่ายให้กับผู้ใช้ไฟฟ้ารายอื่นผ่านระบบของการไฟฟ้า (National Grid) โดยบทบาทของผู้บริโภคจะเปลี่ยนไปเป็นทั้งผู้บริโภคและผู้ผลิต ซึ่งปัจจุบันแนวโน้มของ Prosumer ที่ผลิตไฟฟ้าด้วยพลังงานหมุนเวียนมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น อันเนื่องมาจากต้นทุนของเทคโนโลยีที่ถูกลง ทำให้ Prosumer มีบทบาทในการรวมพลังงานหมุนเวียนเข้าในระบบไฟฟ้า (Renewable Energy Integration) ซึ่งพลังงานหมุนเวียนเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และนำไปสู่ระบบพลังงานที่ยั่งยืน

การเปลี่ยนแปลงลักษณะดังกล่าวเกิดขึ้นได้ต้องอาศัยความก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีและค่านิยมทางสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปของผู้บริโภคเป็นแรงขับเคลื่อนในด้านพลังงานไฟฟ้า เทคโนโลยีที่เป็นตัวขับเคลื่อนการพลิกโฉมอุตสาหกรรมพลังงานดังกล่าว ได้แก่ เซลล์แสงอาทิตย์ รถยนต์ไฟฟ้า ระบบกักเก็บพลังงาน และเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์และอินเตอร์เน็ต ซึ่งนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงลักษณะการใช้งานที่เป็นอยู่ในปัจจุบันอย่างรวดเร็ว

นอกจากนี้ การผลิตพลังงานของ Prosumer สามารถช่วยลดความต้องการไฟฟ้าของประเทศได้ ทำให้สามารถชะลอการสร้างโรงไฟฟ้า หรือขยายระบบส่งและระบบจำหน่ายใหม่ได้ แต่หาก Prosumer ที่ผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนที่มีความผันผวนเข้ามาเชื่อมต่อกับระบบโครงข่ายไฟฟ้าหลักในปริมาณที่มากขึ้น อาจส่งผลกระทบให้ระบบไฟฟ้าหลักมีปัญหาเชิงคุณภาพไฟฟ้าและความน่าเชื่อถือได้ จึงต้องมีการวางแผนและการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ

ภาพการเปรียบเทียบระหว่าง Consumer และ Prosumer

ข้อควรพิจารณาเกี่ยวกับ Prosumer คือ เมื่อ Prosumer ที่ผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนที่มีความผันผวนเข้ามาเชื่อมต่อกับระบบโครงข่ายไฟฟ้าหลักในปริมาณที่มากขึ้น อาจส่งผลกระทบให้ระบบไฟฟ้าหลักมีปัญหาเชิงคุณภาพไฟฟ้าและความน่าเชื่อถือได้ จึงต้องมีการวางแผนและการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ หากต้นทุนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนและระบบกักเก็บพลังงานเริ่มลดลงอย่างต่อเนื่องจนผู้ใช้ไฟฟ้าเริ่มผลิตและใช้เองมากขึ้น ควรจะต้องมีการพิจารณาทบทวนความเหมาะสมของการวางแผนโครงสร้างพื้นฐานด้านพลังงานต่าง ๆ เพื่อให้สอดคล้องกับพฤติกรรมของผู้ใช้ไฟฟ้าที่เปลี่ยนแปลงไป

อย่างไรก็ดี ปัจจุบันผู้ใช้ไฟฟ้าบางส่วนที่เริ่มผันตัวเองมาเป็นโปรซูเมอร์ (Prosumer) นั่นคือ มีการติดตั้งแหล่งผลิต ไฟฟ้าขนาดเล็กเป็นของตนเอง จึงมีบทบาทเป็นทั้งผู้บริโภคไฟฟ้าและผู้ผลิตไฟฟ้า โดยส่วนมากแล้วระบบผลิตไฟฟ้าของโปรซูเมอร์เหล่านี้จะเป็นแหล่งพลังงานหมุนเวียน เช่น ระบบผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์แบบติดตั้งบนหลังคา เป็นต้น ซึ่งไม่สามารถผลิตไฟฟ้าในเวลาที่ต้องการและในปริมาณที่ต้องการได้อย่างเสมอไป กำลังการผลิตในช่วงเวลาใด ๆ จะขึ้นอยู่กับสภาพอากาศในช่วงเวลานั้น หากไม่มีแดดหรือลมไม่แรงจะไม่สามารถผลิตไฟฟ้าได้เต็มที่ อาจจะไม่สอดคล้องกับรูปแบบการใช้ไฟฟ้าของโปรซูเมอร์รายนั้น อย่างไรก็ตาม เมื่อมีการนำระบบกักเก็บพลังงานมาใช้จะสามารถนำไฟฟ้าที่ผลิตได้มากช่วงกลางวันมากักเก็บไว้ก่อนในช่วงที่ยังไม่มีความต้องการใช้ไฟฟ้า จากนั้นจึงใช้ไฟฟ้าที่กักเก็บไว้ในช่วงเย็นหรือหัวค่ำ

ภาพตัวอย่างการใช้งานระบบกักเก็บพลังงานประเภทแบตเตอรี่ร่วมกับระบบผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์